Türkiye'nin F-16 macerası 1980'lerde başladı. O dönem envanterdeki F-5, F-100 ve F-104 uçaklarını yenileriyle değiştirmek isteyen Ankara, ABD'nin ürettiği 'son model' F-16, F-18 ve F-20 türleri arasından F-16'yı tercih etti.
İlk partide 160 adet sipariş verilen F-16 için Türkiye'nin bir şartı vardı: Uçağın en azından kaba montajını Türkiye'de yapmak... Kaba montajla başlayacak süreç yıllar içerisinde ince işçiliğe ve hassas teknoloji erişimine evrilecekti.
160 adetlik dev siparişi kaçırmak istemeyen Washington, uçakların Türkiye'de montajı şartını kabul etti. TAI ve TEI firmaları bu amaca binaen kuruldu. TAI, uçağın yapısal aksamından, TEI ise motor üretiminden sorumlu oldu.
ABD'de üretilen ilk 8 uçağın tesliminin ardından geriye kalan uçakların montajına Türkiye'de başlandığında tarihler 1987'yi gösteriyordu. Bir yıl sonra ise TAI'de montaj hattından çıkan ilk 'Türk F-16'sı başarıyla uçuruldu.
1988'den itibaren TAI, F-16'ları Türk Silahlı Kuvvetleri'ne ardı ardına teslim etmeye başladı. 6 yıl içerisinde envantere giren uçak sayısı 160'ı bulmuştu. Bunlardan 44 tanesi ilk parti üretim olan Block 30, 116 adedi ise Block 40 konfigürasyonuna sahipti. 160 uçağın 152'si TAI tesislerinden çıkmıştı.
1991 Körfez Savaşı'nın ardından Türkiye, elindeki F-16 sayısını artırmak istedi. Bu amaçla yeni nesil Block 50 özelliğinde 80 adet savaş uçağının daha TAI'de üretilmesi kararlaştırıldı. Bu 80 uçaklık partinin önemli bir özelliği vardı: TAI, uçak gövdesi imalatında yüzde 80'lere varan yerlilik oranına ulaşmıştı.
2000 yılına gelindiğinde Block 50 konfigürasyonuyla üretimi tamamlanan 80 uçak daha envantere girmişti. Türkiye bu tesiste bir yandan kendi ihtiyacı için üretim ve montaj yapıyor, bir yandan da Mısır'ın ABD'den sipariş ettiği 46 adet F-16'yı imâl ediyordu.
2006 yılına gelindiğinde elde 213 uçak vardı. F-16'ların bir kısmı çeşitli nedenlerle envanter dışı kalmış bir kısmı kaza kırıma uğramıştı. TSK, hızlı gelişen teknolojiyi yakalamak için eldeki Block 30 ve 40'ları yenilemek istedi. Zira dönemin yeni nesil F-16'ları özellikle havada kalış süresi bakımından önceki modellere göre daha avantajlıydı.
Block 50+ konfigürasyonuna sahip F-16'lar için sipariş 2007 yılında verildi. Bu uçakların envantere alınma süreci ise 2012-2013 yıllarında tamamlandı.
2021 itibariyle Türk Hava Kuvvetleri envanterinde 36 adet Block 30, 102 adet Block 40, 71 adet Block 50 ve 29 adet de Block 50+ olmak üzere 238 adet F-16 uçağının bulunduğu sanılıyor.
F-35 taşıyan dev helikopter aynı anda tanker uçaktan havada benzin...
GÖVDE ÖMRÜ DOLMAYA BAŞLAYINCA
Kullanılmaya başlandığı günden itibaren 8 bin saatlik uçuş ömrü bulunan F-16'lardan bazılarının miadı doluyordu. TAI'de 80'lerde montajlanan Block 30 model uçakların çoğu 7 bin saat görev yapmıştı. Eldeki 36 adet Block 30'un gövde ömrünü uzatmak için yapısal modernizasyon işlemlerine başlandı.
2015 yılında TUSAŞ'la (TAI) imzalanan sözleşme kapsamında gövde modernizasyonundan geçirilecek Block 30 tipi uçakların 8 bin saatlik ömrüne 4 bin saat daha eklenecekti. Toplam uçuş ömrü 12 bin saate çıkacak F-16'lar, her uçağın yılda ortalama 200 saat uçtuğu düşünüldüğünde, en azından 20 yıl daha ömür kazanmış olacaktı.
Üretici şirket Lockheed Martin'den gelen kitlerle iki adet uçak üzerinde denenen ve başarılı olan güncelleştirme, 2018 yılından itibaren diğer Block 30'larda da uygulanmaya başlandı. Gövde ömrü meselesinin halledilmesiyle birlikte Türk mühendisleri 2012'den beri üzerinde çalıştıkları daha önemli bir işi uygulamaya geçti. F-16'ların tamamen yerlileştirip özgürleştirilmesi projesi...
300 tane F-35 bölgede olacak: Savaş çığlıkları o şirketin kasasını...
MMU'YA GİDEN YOLDA ÖZGÜR PROJESİ
2012 yılında TUSAŞ ve ASELSAN'la birlikte başlanan Özgür Projesi, başta görev bilgisayarı ve aviyonik sistemler olmak üzere F-16'daki tüm kritik parçaların yerlileştirilmesini hedefliyordu. Üstelik ABD üretimi Block 70'lerde kullanılan AESA radar da ASELSAN tarafından geliştirilecek ve bu yeni nesil radar, TSK envanterindeki uçaklara takılacaktı.
Proje bileşenlerinin tasarım ve üretimi 8 yıllık hummalı bir çalışmanın ardından 2020 sonu itibariyle tamamlandı. Hazırlanan modüller, TUSAŞ'a testler için teslim edilmiş bir adet F-16 üzerinde denendi. Sistem başarıyla çalışıyordu.
Kaportası haricinde tüm uçağı millileştirip Block 70/72 seviyesine yükseltecek dev aviyonik modernizasyonunun hangi gereçlerden oluştuğuna göz atmak istersek karşımıza şöyle bir tablo çıkıyor:
MİLLİ GÖREV BİLGİSAYARI: MGB kısaltmasıyla bilinen bilgisayar, entegre aviyonik sistemlerin tek merkezden yönetimini sağlayan ve pilota görev sırasında yüksek işlem ve grafik üretme kabiliyetiyle destek olan yeni nesil bir işlemcidir.
SİSTEM ARAYÜZ BİRİMİ: Analog sistem verilerini okur, sayısal veriye çevirir ve pilotun kullanımına sunar. Ekipmanların komutları uyarınca analog sürüş işaretleri de üretir.
RENKLİ ÇOK İŞLEVLİ GÖSTERGE: Çok işlevli kokpit merkezî ekranı. Aktif matris sıvı kristal ekran teknolojisiyle üretildi. Sayısal video görüntüleme, sayısal giriş/çıkış işleme yetenekleri ile görev bilgisayarı için özel olarak tasarlandı.
YAKIT HİDROLİK GÖSTERGESİ: Kritik platform verileri olan tank yakıt miktarının, hidrolik basıncının ve yakıt denge durumunun pilota gösterimini sağlar.
ATALETSEL SEYRÜSEFER SİSTEMİ: Bir tür hava navigasyon cihazı.
MOTOR GÖSTERGE EKRANI: Motor parametlerini anlık olarak pilota sunar.
MİLLİ SES EMNİYET CİHAZI: Ses ve veriyi telsiz hatlarından kriptolu olarak emniyetli şekilde aktarabilen kritik bir haberleşme aygıtı. Milli kripto algoritması kullanılarak geliştirildi.
MİLLİ DOST-DÜŞMAN TANIMLAMA (IFF) SİSTEMİ: Hava resmindeki diğer uçakların tanımlama bilgilerini içeren IFF Mod5/S cevaplayıcı cihaz.
AESA RADARI: Aktif Faz Dizinli Radar olarak da bilinen, birçok küçük katı-hâl alıcı/verici modülü barındıran yeni nesil radar türü. Uçağın burnuna takılan bu modül, coğrafi haritalandırma yanında aynı anda yüzlerce aracı tespit ve takip edebilir.
Hareketli radarlara nispeten AESA radarları elektronik saldırılara karşı daha dirençlidir, daha uzağı görebilir ve diğer aygıtlar üzerinde düşük görünürlük izine sahiptir. Gemiler üzerine konuşlandırılacak ÇAFRAD adlı radar projesinde yeterince deneyim kazanan ASELSAN, AESA geliştirme çalışmalarına 2019 yılında başladı. Türk savaş uçaklarına sınıf atlatacak radarı ilk kullanan uçak Baykar üretimi TİHA AKINCI oldu. F-16'lara monte edilecek radarların TUSAŞ’a teslimine de başlandı.
DİJİTAL KAMUFLAJ: Sinyal yansımasını zorlaştıran özel boyalarla yeni nesil bir boyama yöntemi olan 'dijital kamuflaj' uçağın gökyüzünde gizlilik seviyesini artırıyor. Bu konsepti ilk kez Hürjet'te deneyen TUSAŞ, modernize F-16'larda artık dijital kamuflaja geçecek.
Burada Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir'in şu ifadelerini hatırlatalım: "Özgür, adı üstünde F-16'larımızı özgürleştirme projesi. F-16'ların bağımlılıktan kurtulması, çeşitli sistemlerin artık yerli sistemlere adapte edilmesi, uygulanması ve ona uygun şekilde kullanılması anlamına geliyor. Uçağı bir anlamda kendi malınız, kendi sisteminiz yapmakla alakalı bir adım diyebiliriz."
Bir Afrika ülkesi daha Türk SİHA'sı dedi: TUSAŞ üretimi AKSUNGUR'a...
MİLLİ MUHARİP UÇAK'A GİDEN YOL...
Milli görev bilgisayarı ve aviyonik sistemleriyle birlikte 'özgür' F-16'lar, Türk savunma sanayiinin çok önemli ürünleri olan hava-hava füzelerini de sorunsuz şekilde kullanacak. Özgür Projesi, aynı zamanda Türk savunmasının kurtuluş savaşı olarak görülen Milli Muharip Uçağın da 'beyni' anlamına geliyor. Zira MMU'da kullanılacak aviyonik sistem, radar ve yazılımların tamamı Özgür Projesi ile F-16'larda denenmiş oluyor.
Block 30'ların hem aviyonik hem de yapısal modernizasyon sürecinin 2 yıl içerisinde tamamlanması öngörülüyor. Sonrasında Block 40 ve Block 50'lerin seviye atlama işlemine geçilecek. 3 ekranlı tam dijital kokpit mimarisi, Block 30’lardan sonra diğer F-16’lara da uygulanacak.
Konu tam da buraya gelmişken şu soruyu sormanın vaktidir: “Türkiye Özgür Projesi ile F-16’larını zaten millileştirirken ne diye ABD’den 40 tane uçak ve üstüne 80 uçağın modernizasyonunu talep etti?”
Cevap aslında basit: Türkiye parasını kurtarmak istiyor.
ABD yönetimi, İsrail lobisinin üstün gayretleriyle Türkiye’yi F-35 ortaklığından -S-400 bahanesiyle- dışlamış ve Lockheed Martin şirketine bugüne dek ödenmiş 1,4 milyar doların akıbeti belirsizliğe mahkum olmuştu. Uluslararası tahkim ve mahkemelerde vakit kaybetmek yerine Türkiye, bu paranın karşılığı kadar bir tutara denk gelen 80 uçaklık modernizasyon talep etti.
İddialara göre Block 30 ve Block 40’larda Özgür Projesi’nin uygulanması, Block 50 ve 50+’ların bir kısmının ise ABD kaynaklarıyla modernize edilmesi hedefleniyor. Anlaşma sağlandığı takdirde Ankara, F-35’lerin parasının üzerine birkaç milyar dolar daha yatırarak 40 adet Block 72 daha almaya hazır.
Bir sorun çıkmaz da her şey yolunda giderse sadece birkaç yıl içerisinde Türk Hava Kuvvetleri envanterindeki tüm F-16’lar Block 70/72 seviyesine yükseltilmiş ve uçak sayısı da 278’i görmüş olacak.
TUSAŞ ikinci KAAN'ı yaptı: Testleri hızlandıracak uçuş için geri sayım...
ABD KONGRESİ'NİN KABUL ETMESİ İMKANSIZ
Ankara’nın teklifini reddetmek için Beyaz Saray’ın elinde bu kez hiçbir mazeret bulunmuyor. Çünkü sözkonusu uçak F-35 değil ve S-400 tarafından ‘çalınacak’ herhangi bir sırrı da yok. Gerek Joe Biden’ın gerekse de Pentagon’un reddetme seçeneğiyle düşecekleri çelişkiyi kaldırmaya takatleri olmadığından sürece yeşil ışık yakmış görünüyorlar ancak satışa onay vermesi gereken bir de Kongre var ve ABD Kongresi, Erdoğan’a diz çöktürmeye yemin etmiş azılı güç odaklarıyla dolu.
Türkiye’nin son teklifi nereden bakılırsa bakılsın ABD’yi köşeye sıkıştırdı. Satışa onay verirse Erdoğan’ın isteğini yerine getirmiş olacak; reddederse bu kez, ayakta kalmayı başarmış son işbirliği köprüsünü de kendi elleriyle yıkacak. Yeminli Türkiye düşmanı lobilerin etkisindeki ABD Kongresi teklifi reddederse Ankara F-35'ler için ödediği parayı geri almak için başka yöntemler bulacak. Diğer yandan Özgür Projesi ile Türk savunma sanayiinin ulaştığı düzey, mevcut uçakları dünyanın en modern F-16'ları haline getirebilecek kapasitede görülüyor.
F-16'dan umudu kesen ABD, Rus uçağına göz dikti! Tanesine 20.000...
F-16 'VIPER' BİLE YAPABİLİRİZ
Bu konu geçtiğimiz günlerde bir televizyon programında Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir'e soruldu. Türkiye'nin F-16 filosunun tamamını milli imkanlarla Block 70/72 seviyesine çıkarmakta hiçbir sıkıntısı olmadığını vurgulayan Demir, ABD'nin modernizasyona 'evet' demesi halinde bile sürecin tamamlanmasının yıllar alabileceğini kaydetti. Demir, "F-16 modernizasyonu konusunda da 'cin şişeden çıkmıştır.' Biz bu konuda bütün uygulamaları yapabilecek durumdayız. Uçaktaki kitlerin üretimi, takılması, elektronik modernizasyonu, AESA radarı vs yapabiliriz. Sistemi denediğimiz uçaklar var, artık 'özgürleşen' F-16'larımız var. Viper konfigürasyonunun bile Allah'ın izniyle üstesinden geliriz" diye konuştu.
İsmail Demir takvimler Mayıs 2023'ü gösterdiğinde ise Özgür Projesi'nde yeni bir aşamaya geçildiğini duyurarak 'seri üretim' müjdesini şöyle verdi: "Blok-30'lar bütün unsurlarıyla tamamlandı. Seri uygulama safhası 2023'te görüleceği gibi, Blok-40 ve 50'lerle ilgili gelişme sürecimizde kararlarımızı aldık, sözleşmelerimizi yaptık ve onların da süreci hayata geçmiş olacak. O açıdan bizim özgürleştirme projelerimiz inşallah F-16 konusunda Türkiye'yi bağımsız ve yetkin bir ülke haline getirecek."
Türk Hava Kuvvetleri envanterindeki F-16'ların tamamının 2028 yılına dek yerli ve milli imkanlarla Blok-72 Viper seviyesine yükseltilmesi hedefleniyor.
