Rekabet Kurulu son dönemde fahiş fiyat artışları ile gündeme gelen zincir marketlere başlattığın soruşturmada büyük tedarikçilerin hub and spoke (topla-dağıt tipi kartel) ihlali ve yeniden satış fiyatını tespitleri yapıldığı öğrenilmiştti. Rekabet Kurulu Başkanı Birol Küle, zincir market soruşturmasınınn ardından tedarikçilere kesilen ceza ile ilgili açıklama yaptı. Küle, 13 tedarikçi şirketin "topla dadğıt" karteli oluşturduğunu söyledi.
19 Nisan benzin ve motorin fiyatlarına indirim sinyali: Brent petrol...
KARTEL YAPILANMASI ORTAYA ÇIKTI
Yeni soruşturmanın 2,7 milyar liralık ceza kesilen ilk soruşturma ile benzer ve farklı tarafları olduğunu söyleyen Küle, iki dosyanın en önemli ortak yanının başta gıda ve hijyen ürünleri olmak üzere hızlı tüketim ürünlerine yönelik inceleme, şikayet, araştırma ve gözlemlerin ürünü niteliği taşıması olduğunu söyledi ve şu şekilde konuştu:
"Yapılan yerinde inceleme ve analizler bizleri maalesef hem alt pazar olan organize perakende ve bilhassa büyük ulusal süpermarket zincirlerin hem de üst pazarda önemli markaları kontrol eden ekonomik birimlerin dahil olduğu birbirine paralel kartel yapılanmalarına götürdü."
AK Parti 'fahiş fiyatlar' için düğmeye bastı: Yasada ön görülen...
İKİ TARAFLI YAPILANMA
İlk dosyada 5 büyük ulusal zincir marketin hem kendi aralarında koordine ettikleri hem de üst pazardaki bir tedarikçinin koordinasyonuna dahil olduğu iki taraflı bir kartel yapılanması olduğunu söyleyen Küle, "İkinci dosyamızda bu yapıyı genişleterek tamamlayan 13 ayrı 'topla-dağıt karteli' dediğimiz tipte kartel yapılanması daha olduğunu gördük." dedi.
Araç sahipleri dikkat! Benzin ve motorin fiyatlarına zam geldi mi?...
'AYNI EYLEM İKİ KEZ CEZALANDIRILAMIYOR'
Küle, "aynı eylemin iki kez cezalandırımaması" ilkesi gereği dosyada toplam ciroları üzerinden ceza uygulanan alt pazardaki zincirlerin topla-dağıt kartel yapılanmasının aktörleri olmadıklarından tekrar ceza almadıklarını söyledi ve şu şekilde konuştu:
"Bununla birlikte, ikinci dosyamızla maalesef sektördeki bazı önemli gerçekleri bir kez daha ve güçlü bir şekilde görmüş olduk. Yüksek paya sahip tedarikçiler ile yine yüksek paya sahip perakende şirketlerinin mevcut ticari ilişkilerini kullanarak refah dağılımını nasıl bozdukları, suni fiyat artışları ile moral da dahil toplumsal adaleti nasıl tahrip ettikleri, yoğunlaşmanın olduğu piyasalarda rekabet ihlallerinin kolaylaştığı, kritik dönemlerde özellikle alt pazardaki darboğazın tüketiciler üzerindeki baskısını artırdığı görüldü. Hükümetin her türlü teşvik ve iktisadi desteklerine rağmen kar feragati ve sürdürülebilir yatırım yerine aşırı karlılık odaklı çalıştıkları, Fransa örneğindeki gibi belli dönemlerde fiyatları dondurabilecekken bu tür dayanışma ruhundan uzak kaldıkları, kısa, orta ve uzun vadede tüketicinin hep dezavantajlı olduğu ortaya çıktı. Tüm bu gözlemler organize pazardaki bu yoğunlaşmanın mutlaka giderilmesi gerektiğine işaret etmektedir."
PTT'den 5000 TL sosyal yardım desteği: PTT yardım başvurusu nasıl...
'STANDART BİR KARTELİ SÜRDÜRMEKTEN DAHA KOLAY'
Küle "Hub and spoke" yani "topla-dağıt" karteli kavramına dair bu kartellerin normalden en önemli farkının aktörlerin dikey ticari ilişkilerden faydalanarak koordine olmaları ve böylece rekabetçi seviyenin üstündeki fiyatlarda anlaşıp bunu sürdürebilmesi olduğunu anlattı. Küle, kartellerin uzun süre stabil kalabilmesi için rakiplerin birbirini aşırı maliyetlere katlanmadan izleyebilmeleri ve fiyat kırarak satışlarını artırmak isteyen yani karteli bozan üyelerine yaptırım uygulayabilmesi gerektiğini belirtti ve şu şekilde konuştu:
"Bunu en az maliyetle yapabilmelerinin bir yolu da rutin ticari ilişkileri ve iletişimleri bulunan bir 'hub'ı kullanmaktır. Şayet hem 'hub' hem de 'spoke'lar karteli kendi faydalarına görürse dikey ilişkileri kullanarak genel fiyatların tüm piyasada yüksek kalmasını garantileyeceklerdir. Yani 'hub and spoke' dediğimiz kartel tipini sürdürmek, standart bir karteli sürdürmekten daha kolay ve etkin oluyor."
Ne kuzu ne dana en çok zam ona! 5 ayda...
DÜNYADA ÖRNEKLERİ VAR
Küle, bu "topla-dağıt" kartel tipinin dünyada örnekleri olduğunu söyledi ve şöyle konuştu:
"Belçika, Kanada, İngiltere dahil pek çok ülkede yine bizim dosyalarımızın kapsamına benzer dosyaların yanında farklı sektörlerde ciddi ve 15-20 yıllık periyotlara varan kartel yapılanmaları tespit edilmiştir. Bunların bazıları da pişmanlık müessesesiyle otoriteye duyurulmuştur."
Ekonomist Hatice Kolçak konut piyasasını yorumladı: Düşüş nereye kadar devam...
5 ZİNCİR MARKETİN PAZAR PAYI YÜZDE 85
Küle, zincir marketlerden ilk 5'inin toplam yaklaşık yüzde 85 pazar payına sahip olduğuna dikkati çekerek, "Her ne kadar ölçek ve kapsam ekonomileri bir dereceye kadar etkinlik yaratıcı olsa da aşırı yoğunlaşma ve marketlerin büyüme spiralinin gıda-tüketim ürünleri zincirine olan olumsuz yansımaları belli bir noktadan sonra ağır basmaktadır." dedi.
Yapılan bilimsel çalışmalarda, piyasadaki her yüzde 1 yoğunlaşmanın yüzde 0,2 fiyat artışına sebep olduğu bulgusu olduğuna işaret eden Küle, şöyle konuştu:
"Bu zincirler mağaza sayılarının binlerle ifade edilmesi ve ülkemizin tamamına yayılmalarının yanında alımlarını ve kararlarını çok büyük ölçeğe dayalı olarak merkezi yapıyorlar. Bu da üst pazarlar ne kadar rekabetçi olursa olsun alt pazara gelindiğinde çok ciddi bir alıcı ve pazarlık gücü demek. Rekabetin olduğu ortamda bu zincirlerin toptan seviyede fiyat kırması ve bunu da tüketiciye yansıtmaları beklenir ancak maalesef az sayıda oyunculu bu yapıda dosyalarımız bu darboğazın tüketicinin kaybettiği bir yapı haline gelmiş olduğunu net bir şekilde kanıtladı. 5 grup, asimetrik fiyatlama (değer zincirinde değer-fiyat ilişkisinin zincirlerin avantajına olması) ve değer zincirindeki asimetrik risk paylaşımı sayesinde neredeyse sıfır riskle karını maksimize ederken özellikle küçük ölçekli tedarikçilerin çok düşük marjla çalışmak zorunda kaldığı görüldü."
Piyasadaki sahte altın oranı arttı: Darphane'den yatırımcılara önemli uyarı!
"ÇİFTÇİNİN BAĞIMSIZLIĞINI BİTİRİYOR"
Özellikle tarım piyasalarında dikey zincirde büyük marketler tarafından pazar gücünün kullanılmasının hem çiftçinin bağımsızlığını bitirdiğini hem de ciddi refah yarattığını belirten Küle, sözlerine şu şekilde devam etti:
"Bunun sonucu olarak ekonomilerdeki şokların etkisi tamamen çiftçiler ve küçük ölçekli oyuncular üzerinde kalmaktadır. Meselenin bir başka boyutu da büyük zincirlerin üst pazardaki tedarikçilerden daha elverişli koşullarda alım yapabilmesi karşısında tedarikçilerin bu kaybı dengelemek amacıyla geriye kalan marketlere/esnafa daha yüksek fiyatlardan satmak, daha kısa vadeli satmak durumunda kalması. Bu durum yerel marketler ve küçük esnaf için sürdürülebilir olmaktan çok uzaktır. Bu tablo ayrıca büyük zincirlerin rakiplerinin maliyetlerini de artırıyor. Gördüğünüz gibi risk hep küçüklerde ya da tüketicide kalmış oluyor. İşte tüm bu sebeplerle organize pazarda yoğunlaşmanın ve alt pazarda dar boğazın sebebi olan aktörlerin mevcut durumlarının rekabetçi bir piyasanın oluşmasına engel olduğu ve mutlaka dikkatli bir şekilde düzenlenmesi gerektiği yadsınamaz bir gerçektir. Burada asimetrik bir düzenlemeyle 5 büyük zincir marketin dikey ticari ilişkilerinin ve entegrasyonunun mutlaka alt ve üst pazarlardaki rekabet endişelerini giderek şekilde yeniden düşünülmesi gerekiyor."
