Üçüncü Dünya Savaşı'nın ayak sesleri giderek daha da yakından duyulurken Rus tehdidi altındaki Avrupa ülkeleri asker sıkıntısıyla boğuşuyor. Özellikle İngiltere ve Almanya'da savunma bakanlıkları ordu mevcudunu artırmak için çeşitli yöntemler denese de bunda pek başarılı olamadı.

Ukrayna'da topyekûn işgal hamlesinin başladığı Şubat 2022'den beri ölü ve yaralı toplam yarım milyon askerini kaybeden Rusya'da da personel sıkıntısı derinden hissediliyor. Kremlin, Ukrayna topraklarındaki işgali sürdürebilmek için Orta Asya, Afrika ve hatta Güney Amerika'dan bile milis topluyor.

Yoğun kayıplarla ortaya çıkan personel zaafiyeti savaşlarda paralı asker şirketlerinin rolünü şimdiye dek görülmemiş biçimde artırdı. Küresel ölçekte faaliyet gösteren 150 kadar milis şirketi dünyanın dörtbir yanına 'savaş' ve 'eğitim-destek' hizmeti götürüyor.

Geçtiğimiz günlerde çok sayıda Hintli ve Nepallinin insan kaçakçıları tarafından cephede kullanılmak üzere Rusya'ya satıldığının ortaya çıkması, mevcut tablonun bir başka yüzünü gözler önüne serdi. Dünya, düzenli askerlik hizmetlerine yeni katılanların sayısındaki azalmayla başa çıkmak için çabalıyor.

20'den fazla kişinin insan kaçakçıları tarafından kandırılarak Rusya'ya götürülmesi skandalını araştıran Hindistan makamları, ülkedeki bir grup insan tacirini ortaya çıkardı. Aynı günlerde 4 Nepalli de kendilerini Rusya'dan kurtarmaları için Hint makamlarına müracaat etti. Bu kişilerin 'geri destek hizmetlerinde kullanılmak üzere' işe alındığı fakat doğrudan cephe hattına gönderildiği anlaşıldı.

Aylık 2 bin ilâ 3 bin dolar arasında değişen maaşlarla işe alım kampanyası küresel ölçekte sürüyor. Cephede personel ihtiyacının had safhaya ulaşmasıyla Rusya, Afrika ülkelerinden milis toplama faaliyetine hız verdi. Rus ordusuna yazılan ülke vatandaşlarında ağırlığı Sudan, Somali, Çad, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Mali gibi ülkeler oluşturuyor.

Ukrayna askerlerine teslim olan bir Somalilinin görüntüsü 2023 sonlarında gündem olmuş; esir Afrikalı, cephe gerisindeki işler için istihdam edildiğini fakat kendisini birdenbire Ukraynalılarla savaşırken bulduğunu söylemişti.

Afrika ülkelerinin yanında Moskova yönetimi Suriye, Afganistan, Kazakistan, Başkurdistan, Yakutistan, Tacikistan, Dağıstan ve Özbekistan'da da adam toplama faaliyetlerini sürdürüyor.

Kazak ve Özbek yönetimleri, Rus ordusunda paralı askerlik yapan vatandaşlarına ağır ceza verilmesini sağlayacak yaptırımları hayata geçirdi. Rusya Federasyonu çatısı altındaki bölgeler ise askere alım organizasyonuna direnme konusunda pek şanslı değil.

Kremlin 2023'ün ikinci yarısından itibaren Ukrayna cephesinde savaşmaları için Türkistan coğrafyasından Türkleri topluyor. Gidenlerin genellikle geri dönmeyişi Yakutistan ve Başkurdistan'da çeşitli isyanlara neden oldu.

Düzenli asker sıkıntısı nedeniyle Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 2023 yılında yedek listedeki askerleri de toplamak zorunda kaldı. Bu durum İkinci Dünya Savaşı'ndan beri görülmemiş bir şeydi. Askere çağrıldığında buna direnen yahut firar edenlere 10 yıl hapis cezası uygulanması Rus vatandaşlarının protestolarına neden oldu.

Rus topraklarında her yerde görülmekte olan afiş ve reklamlar taksici, berber, market görevlisi ya da spor salonu görevlisini 'sözleşmeli asker olup vatanını savunmaya' çağırıyor.

Askere alım faaliyeti, personel sıkıntısı yaşayan Ukrayna için de geçerli. Pek çok gencin askere alım çağrısına uymayıp saklandığı yahut yetkililere rüşvet vererek davete icabet etmediği bildiriliyor.

Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenski, savaşın ikinci yıldönümündeki açıklamasında, toplamda 31 bin asker kaybettiklerini açıkladı. Buna yaralılar da dahil edildiğinde savaş dışı kalan personelin 100 binin üzerinde olduğu sanılıyor.

Savaşta yoğun can kayıpları ve küresel ölçekte bir hesaplaşma ihtimalinin güçlenmesi, gençlerin bir kariyer olarak askerlik mesleğini seçmesini zorlaştırdı. Bunun yansımaları Amerika'da da görülüyor.

Pentagon 2023 yılında askere alım hedeflerini tutturamadı. Açıklanan kadrolar sadece Deniz ve Uzay Kuvvetleri konusunda doldurulabildi. Ulusal Muhafız Teşkilatında ise tüm kademeler ve tüm eyaletlerde eksiklikler görülüyor.

Ülkede 24 yaşına kadar olan gençlerle yapılmış bir anket, Amerikan gençliğinin askerliğe ne kadar uzak olduğunu ortaya koydu. "Önümüzdeki birkaç yıl içinde askere gitme ihtimaliniz nedir?" sorusuna gençlerin yüzde 32'si "Muhtemelen hayır", yüzde 58'i ise "Kesinlikle hayır" cevabı verdi.

Bir başka ankette ise Amerikalılar 'büyük bir savaş halinde orduda görev almayı isteyip istemeyeceklerine' ilişkin soruya cevap verdi. Ankette gençlerin yüzde 72'si askerlikten uzak duracağını belirtiyor.

2024 yılının ilk günlerinde İngiltere ve İsveç'te yapılan anketlerde de benzer bir tablo ortaya çıkmıştı. İngiliz gençliğinin yaklaşık yüzde 70'i 'ülke işgal altında olsa bile' savaşmayı ve başkalarını öldürmeyi reddedeceğini bildiriyor.

Dünyanın en kalabalık ülkelerinden Çin bile silahlı kuvvetlere gönüllü katılım konusunda sorunlar yaşıyor. Uzun yıllar 'tek çocuk' politikası benimseyen Çin şimdi orduya asker bulmakta güçlük çekiyor. Hatta bazı raporlar, Çinli askerlerin Birleşmiş Milletler misyonlarında zorlu durumlarda mevzilerini terk edip kaçtıklarına ilişkin ciddi iddialar barındırıyor.

Günümüz savaşları, teknolojinin gelişimine rağmen son sözü piyade gücünün söyleyeceğini ve modern silahların savaşı kazanmak için tek başına yeterli olmadığını bir kez daha ortaya koydu.

İşte tüm bu manzara, hemen her coğrafyada 'PMC' (Private Military Company) kısaltmasıyla bilinen paralı asker şirketlerini bir adım öne çıkarıyor. Özel ordular, paralı askerler ve çılgın gönüllüleri dünya sahnesinin baş köşesine oturtan belirleyici faktör Rusya-Ukrayna savaşı oldu.

Ukrayna saflarında savaşan Uluslararası Lejyon, 52 ülkeden 20 binin üzerinde personel barındırıyor. Dünya çapında 50'ye yakın ülkede hizmet veren 150'den fazla paralı asker şirketinin bulunduğu tahmin ediliyor. Sektör son yıllarda inanılmaz bir hızla büyüyor. Yapılan hesaplamalara göre PMC'ler (özel paralı asker şirketleri), 2020 yılında 223 milyar dolar değerinde hizmet sundu. Bu miktarın 2030 yılına kadar en az 2 katına çıkmasına kesin gözüyle bakılıyor.

Savaşın başlarında Rusya’nın Ukrayna'da Wagner şirketini yoğun şekilde kullanması, Avrupa için de benzer bir alternatifin mümkün olup olmadığını akla getiriyor. Avrupa’da uzun süredir mevcut olan politik zemine ve orduların dönüşümündeki zorluğa karşın özel askeri şirketlerin 'müşterinin talebini yerine getirme adına' daha esnek ve hızlı yönetilmesi ve yönlendirilmesi işleri kolaylaştırabilir.

Fransız GEOS, Alman ASGAARD, İngiliz AEGIS gibi kuruluşlar Avrupa merkezli özel askeri şirketler olarak faaliyetlerine devam ediyorlar. Ancak bu tip kuruluşların Avrupa yasalarına göre müstakil operasyonlar icra ederek gayriresmi işler yapması AB normlarında pek mümkün görünmüyor. Ordudaki personel açığının derinleşmesi, yasaların değişmesine kapı aralayabilir.

Çoğunlukla profesyonel ordu sistemi uygulayan kıtanın genelinde azmini kaybeden Avrupalı subay ve askerlerin, bir subayın yaklaşık 10 katı maddi kazanç sağlama motivasyonuyla şirketlere dahil olması siyasi denklemi değiştirebilecek önemli bir faktör olabilir. Üstelik özel şirketlerde askerlerin sahip olduğu mühimmat ve araçların temininin ve kullanımının kısmen daha esnek olması siyasi manevraları da kolaylaştırıyor.

Paralı askerlerin cephede savaşmak dışında pek çok görevi daha bulunuyor: Malzeme yönetimi, dağıtımı, gıda hizmetleri, iletişim ve bilgi sistemleri, arazi ve ekipman bakımı, sağlık hizmetleri, ulaşım, inşaat, güç kaynakları temini, su temini ve dağıtımı, atık yönetimi, yol açma, zemin oluşturma, itfaiye ve çevre hizmetleri bunlardan sadece birkaçı.

Askerî kuvvetlerin özelleştirilmesi sürecinin hızlanması, yakın ve orta vadede özellikle savaşmaya yetecek kadar askerin bulunmadığı durumlarda PMC'lerin önemini daha da artıracak gibi görünüyor. Hatta paralı asker şirketleri, gelecekte savaşları yürüten temel aktörler haline bile gelebilir.