TUSAŞ yöneticisinden HÜRJET ve KAAN itirafı: Kendi ekibimde bile 'uçamaz' diyenler vardı, 'filmin sonunu bekleyin' dedim

Türk Havacılık ve Uzay Sanayii Genel Müdür Yardımcısı, aynı zamanda TUSAŞ Motor Sanayii (TEI) Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Fahrettin Öztürk, millî havacılık platformlarına dair önemli açıklamalarda bulundu. Gazeteci Hakan Çelik'in Youtube kanalına verdiği demeçte Öztürk, hem Millî Muharip Uçak KAAN hem de HÜRJET uçaklarına ilişkin merak edilen soruları cevapladı.  

İşte Hakan Çelik'in yayınında Prof. Fahrettin Öztürk'ün kullandığı ifadelerden önemli kısımlar:

"Dünyadaki bütün ticari uçaklara parça üretiyoruz. Bizim dünyada uçan bütün uçaklarda parçamız var. Bu iddialı bir ifade ama gerçekten de bazı noktalarda tek kaynağız. 

Teknoloji transferinde en önemli nokta, bilen biriyle bu işe başlamak, işi onlardan öğrenmek ve bunu daha ileriye götürmektir. 

TUSAŞ, F-16'lardan buyana birçok platformun üretiminde yer aldı. Havacılık kolay bir şey değil. Bu işi bilenlerle birlikte yaparsanız süreç daha da kısalır. Tek başınıza da yapabilirsiniz ama bu durum sürecin uzamasına neden olur. 

Fransızlar Rafale uçağını 19 yılda geliştirdi. F-35'lerin tasarım başlangıcı 1996... Bu uçakların geliştirilmesi süreci halen devam ediyor. 

Düşünün ki TUSAŞ olarak siz son 20 yılda pek çok önemli projeye imza atmışsınız. KAAN'ı geliştiriyoruz, HÜRJET'in Avrupa'da, İspanya'da müşteri bulmasını konuşuyoruz. Dünyanın birçok ülkesinde ANKA ve AKSUNGUR'lar uçuyor. ATAK helikopterimiz Filipinler ve Afrika'ya satıldı. 

KAAN dünyanın gündeminde. Bununla ilgili basında her gün bir şeyler duyuyorsunuz; projede yer almak isteyenler, ortak olmak, katkı sunmak isteyenler... Geldiğimiz nokta çok önemli. Havacılıkta 10 yıl, 20 yıl çok uzun süreler değil."

F-35'LER İÇİN YENİDEN ÜRETİM YAPILABİLİR

"Çok uluslu projelerde, ortak projelerde yer almak bizde önemli bilgi birikimi oluşturdu. Şüphesiz ki F-35 iyi bir uçak. Birçok meziyetleri, özellikleri olan bir uçak. 

Bazı özellikleri eleştirilebilir ama kabiliyetleri, görünmezliği, teknolojik seviyesi, bir helikopter gibi havada asılı kalması... Bir fuarda onu gördüğünüzde teknolojik üstünlüğün ne olduğunu anlayabiliyorsunuz. 

Bu projelerde yer almak bizim kabiliyetimizi artırır, azaltmaz. Motivasyonumuzu artırıyor ve bizi daha ileri götürüyor. F-35 projesine yeniden komponent üretmek bize fayda sağlar. 

Öte yandan F-35 uçaklarının idame edilebilirlik, bütün yazılım ve kontrollerinin dışa bağımlı olması gibi konulardaki eleştirileri ciddiye almamak mümkün değil. Bu durum kullanıcıları ilgilendiriyor. Ama üretim anlamında, ben F-35 için parça üretmekte bir mahsur görmüyorum, üretebiliriz. Öğreneceğimiz çok şeyler var. 

F-35'i kullandığımız zaman da öğreneceğimiz çok şeyler olabilir. Operasyonel anlamda, karşılaştırma yapmak için... Risklerin olduğu konusuna katılıyorum ama bunlar minimize edilebilir mi, edilebilir." 

KAAN İÇİN F-35 VE F-22'DE BİLE OLMAYAN İSTERLER VAR

"Türkiye'nin millî projeleri her koşulda yoluna devam etmeli. Üzerine basa basa söylüyorum; durdurulmadan neticeye ulaşmalı. HÜRJET'in ve KAAN'ın çok iyi uçaklar olduğunu düşünüyorum. 

KAAN gibi bir uçak yaparak bütün ülkeyi çalıştırıyorsunuz. Bütün bir ülke teknoloji geliştiriyor. Bu sayede bir üst lige çıkıyorsunuz. Artık farklı bir kategoriyi konuşuyoruz. İleri seviyede konuları konuşuyoruz. 

İsterler dinamik ve zaman içerisinde en üst seviyeye çıkıyor. Biz başlarken de yüksek isterlerle başlıyoruz. Ben bunu bazen eleştiriyorum; yani ilk kez beşinci nesil bir uçak yapıyorsunuz ve en üst seviyede isterleriniz var. Yani F-35'te bile olmayan özellikleri istiyorsunuz. Veya F-22'de bile olmayan özellikleri istiyorsunuz. İşte projenin en zor kısmı burada ortaya çıkıyor. 

Faydalı yük, menzil, hız, tırmanma anlamında daha yüksek performans isteniyor. Üzerindeki radar çok üst seviyede; düşman tanıma sistemleri, düşmanı belli bir mesafeden imha etme yahut tehditten kaçınma... Daha uzun bir uçuş performansı isteniyor. 

Bunun yanında ekonomik olması da isteniyor. Bu da zor bir durum. Örneğin F-16 motorunun 29 bin thrust'ı var. Ama biz KAAN'ın her bir motoru için 35 bin pound planlıyoruz. Yani toplamda 70 bin pound bir itkiyle havaya kalkacak. Aradaki farkı düşünün. Bugün en yüksek motorlar bile 30 bin pound civarında." 

EKSİKLER TELAFİ EDİLİR, SABIRLI OLMAK GEREK

"TEI, yerli ve millî motoru geliştirirken hedefi 35 bin pound. Çıta çok yüksek. Mesela rüştünü ispatlamış F-110 motoru; TEI bunu yıllarca üretti. Bu 29 bin pound civarında. Bazı motorlar 20 bin pound civarında ve bununla HÜRJET'i uçurabilirsiniz. Ama siz 70 bin pound diyorsunuz. İtkiyi her artırışınızda bu, ciddi manada malzeme teknolojisi gerektiriyor. 

Orada 30 binden 35 bine çıkmak çok büyük bir meydan okuma. Çünkü orada artık mevcut malzemeler sizin isterlerinize cevap vermiyor. Bu sefer ne oluyor? Bunu elde edebilmek için dördüncü nesil malzeme projeleri başlatmanız gerekiyor. Çünkü mevcut malzemeler sizin ihtiyacınızı görmüyor. Bunlar sizin kolay elde edebileceğiniz bir malzeme değil. 

Şundan çok emin olarak konuşuyorum; üretim anlamında hiçbir sıkıntı yok. Sadece zaman içinde bazen kapasite problemlerimiz oluyor ama teknolojik eksiklerimizi çabuk gideriyoruz. 

Sabırlı olmak zorundayız. Bu süreç yaşanacak. Yaşamadan öğrenemezsiniz. Havacılıkta bir şeyi tecrübe etmeden öğrenemezsiniz. Bu bilgiler sizin parayla elde edebileceğiniz türden değil. 

Vecihi Hürkuş'un uçak yapmasından buyana neredeyse 100 yıl geçti. Pervaneli uçaklardan sonra bugünün jet dünyasında biz bir başlangıç yapmışız, bunun sonucunu sabırla beklemeliyiz. Başladığımız her projeyi bitirebiliriz. Ülkemizde kaynak var. Ama bazı eksikler de olabilir, pembe bir tablo çizmiyorum. Bu eksikler o anda telafi edilmez, sadece zaman içerisinde telafi edilir. Sabırlı olmak gerekir." 

KENDİ EKİBİMDE BİLE BU PROJEYE İNANMAYANLAR VARDI

"Kendimden örnek vereyim. HÜRJET'in prototip sorumlusuydum. Benim görevim HÜRJET'i üretmekti. Kendi ekibimde bile bu projeye inanmayanlar vardı. Bu durum HÜRJET'de de KAAN'da da geçerli; ikisi için konuşuyorum. 

'Bu uçak uçmaz, bu proje yapılamaz, bitmez, yapamayız, uçuramayız, bizde bu kabiliyet yok, paralar boşa gider' diye konuşanları hatırlıyorum. Ama ben "Çok acele ediyorsunuz, filmin sonunu bekleyin" dedim. Herkesin bu filmin sonunu beklemesi lazım. 

Günün sonunda HÜRJET uçtu. Hem de çok başarılı bir şekilde uçtu. Hava Kuvvetleri Komutanımız, İspanya Hava Kuvvetleri Komutanı ile kol uçuşu yaptı. Uçakların gösterilerini izliyorum; HÜRJET'in hava şovları sanki yeni bir uçak değil de yıllardır uçmakta olan bir uçak gibi... 

ÇOK İDDİALI AMA EVET: HÜRJET DÜNYANIN EN İYİSİ

"HÜRJET'in sahasının en iyi uçağı olduğunu düşünüyorum. Tüm dünyada en iyi uçak. Çok iddialı, evet. Bu uçak çok özenilerek, bilgi birikimi kullanılarak, bütün analizleri yapılarak üretildi. Biz bu uçağa çok emek verdik. Kozmetiği, görüntüsü bile çok güzel bir uçak. Şimdi ağırlığını da biraz daha hafifleştiriyoruz. 

HÜRJET 1,4 Mach hıza ulaşabiliyor ve daha düşük maliyetli bir uçak. F-16'nın 3'te 1 maliyetinde. Üstelik bu alanda dünyada çok fazla uçak yok. HÜRJET bir boşluğu dolduracak. Rüştünü ispatladı. Yaklaşık 200 uçuş yaptı. HÜRJET olgunluk seviyesine çok yaklaştı." 

"Bu uçağın çok fazla müşterisi olacak, çok ses getirecek. HÜRJET'in saatlik maliyeti çok düşük. F-16'ya yakın bir performans sergileyen özellikleri var. F-16 gibi tek motorlu bir uçak; akrobasi kabiliyeti yüksek. Bu uçağı isterseniz hafif taarruz uçağı olarak kullanabilirsiniz. Çok farklı amaçlar için kullanılabilir.

HÜRJET'te elde ettiğimiz tecrübeler Millî Muharip Uçak KAAN'ın üretim sürecini hızlandırıyor. 

KAAN, TEI'nin ürettiği yerli ve millî motorlarla teslim edilecek. HÜRJET motorunu yerli üretme gibi bir projemiz yok. Kullandığımız motor General Electric'in F404 motoru... Bu motorla ilgili belli anlaşmalar yapıldı, belli onaylar bekleniyor. 

Bu motoru GE'den üretme izni alırsa TEI'nin bunu yerli üretme kabiliyeti var. Yani TEI, bu motoru F110 gibi üretebilir. Biliyorsunuz bizim F-16'ların kullandığı F110 motorları TEI'de üretildi. Aynı şekilde F404'ü de lisans altında üretebiliriz. Böyle bir motoru TEI geliştirebilir mi? Evet geliştirebilir ama şu anda gündemimiz bu değil. Şu anda bizim gündemimizde KAAN motorunu geliştirmek var. Biz HÜRJET motorunu ortağımız olan GE'den almayı planlıyoruz."