Azerbaycan uçağı nasıl düştü? Rus Pantsir hava savunma füzesi Kafkasya'da denklemi değiştiriyor

Azerbaycan Hava Yolları AZAL'a ait yolcu uçağının 25 Aralık'ta Bakü-Grozni seferini yaparken saldırıya uğrayıp kaza-kırıma uğraması Kafkasya'da jeopolitik denklemi sarstı. 

İçinde 62 yolcu ve 5 mürettebatın bulunduğu Embraer 190 tipi uçak, Hazar Denizi'ni geçip Kazakistan'ın Aktau şehrine zorunlu iniş yaparken parçalandı ve bir kısmı yandı. 

Uçağın kuyruk kısmında bulunan 29 kişi kazadan sağ olarak kurtulurken, pilot ve mürettebatında aralarında bulunduğu 38 kişi hayatını kaybetti.  

Hem yolcuların ifadeleri hem de uçak kanat ve gövdesindeki bulunan şarapnel izleri, ilk gün ortaya atılan "Kuş sürüsü çarptı" iddiasını boşa çıkardı. Azerbaycan'a ait yolcu uçağının Rus hava savunma sistemi Pantsir-S tarafından vurulduğu büyük ölçüde kesinleşti. 

Bir süredir Ukrayna kamikaze İHA'larının saldırısı nedeniyle teyakkuz halinde bulunan Grozni'de şüpheli hava araçlarına karşı hava savunma füzesi ateşleniyordu. 

Grozni Havaalanı'na yaklaşık 20 kilometre mesafedeki bir askerî kampa yerleştirilmiş Rus Pantsir-S sisteminin operatörleri, yolcu uçağını 'düşman hedef' olarak görüp saldırıda bulundu. 

Uçakları doğrudan çarparak (hard-to-kill) değil, yakınında infilak ederek (fragment) düşürmeyi amaçlayan Pantsir hava savunma füzesi, ateşlendikten bir süre sonra yolcu uçağının yakınında patladı. Uçağın kuyruk kısmında tahribata neden olan şarapnel parçaları, yolcuların da yaralanmasına yol açtı. 

Arka kuyruğu ve dengeleyici mekanizması zarar gören Embraer yapımı uçak, havada yalpalamaya başladı. Grozni'deki Pantsir füzesini ateşleyenler ise bu esnada yolcu uçağını vurduklarını anlamış, skandalı örtbas etmenin ve delilleri karartmanın derdine düşmüştü. 

HAZAR'A YÖNLENDİRDİKTEN SONRA ELEKTRONİK HARP SALDIRISI BAŞLADI

İlk olarak saldırıya uğrayan uçağın Grozni'ye inişine izin verilmedi. Üstelik bölgedeki Rus yetkililer, uçağı bölgeye 850 kilometre uzaktaki Aktau'ya yönlendirmenin gayreti içerisindeydi. 

Kaptan pilotun Grozni'ye iki kez iniş izni istemesine rağmen buna müsaade edilmemesini Rusya Federal Hava Taşımacılığı Ajansı (Rosaviatsiya) Genel Müdürü Dmitriy Yadrov şöyle açıklamaya çalıştı: 

"25 Aralık sabahı Grozni'ye Ukrayna İHA'larının saldırı oluyordu ve hava sahası kapatılmıştı. Aynı zamanda bölgede yoğun sis vardı ve 500 metre irtifada görüş imkanı yoktu."

Bakü'den Grozni'ye gelirken Grozni güneyinde saldırıya uğrayan uçağın pilotu Igor Kişinyakin, yeniden Bakü istikametine dönerse tekrar saldırıya uğrayacağını düşündüğü için uçağın Kazakistan-Aktau'ya yönelmesi teklifini kabul etti ve uçağını o yöne doğru uçurmaya başladı. 

Bu esnada Çeçenistan yönetimi ve Rusya, skandalın örtbas edilmesi için uçağın Hazar Denizi'ne düşmesi gerektiğinde karar kıldı ve bölgede Azerbaycan yolcu uçağına yönelik yoğun elektronik harp faaliyeti uygulandı. Pilot, Grozni'de saldırıya uğrayıp uçağın yönünü Aktau'ya çevirdikten sonra yaklaşık 1 saat boyunca hiçbir havalimanıyla irtibat kuramadı. 

Kazak yetkililer uçakla ilk teması Rusya'nın Rostov kentindeki hava kontrol merkezi üzerinden saat 10:43'te kurabildi. Uçak Çeçen ve Rusların beklentisinin aksine, yaralı halde Hazar Denizi'ni geçmeyi başarmış ve onun sulara gömülüp tüm delillerin ortadan kaybolmasını isteyenlerin amacını boşa çıkarmıştı. 

UÇAK GÖVDESİNDEKİ İZLER SALDIRIYI AÇIK BİÇİMDE ORTAYA KOYDU

Kaptan pilot Kişinyakin yönetimindeki uçak Hazar Denizi kıyısına yakın bir noktaya sert iniş yaptı. Uçağın ön gövdesi parçalandı ve alev aldı. Kazanın ilk saatlerinde "Kuş sürüsü çarpı" şeklindeki iddialar, uçak gövdesindeki şarapnel izleri, yolcuların çektiği görüntüler ve ifadelerle birlikte kısa sürede boşa çıktı. 

Aylardır sıcak seyreden Rusya-Azerbaycan ilişkileri bir anda buz kesti. Bakü'nün Moskova'dan özür beklentisine ilişkin soruyu cevaplayan Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov, "Bu havacılık olayıyla ilgili soruşturma sürüyor ve soruşturmadan sonuç çıkana kadar kendimizi herhangi bir değerlendirme yapma hakkına sahip görmüyoruz. Bunu yapabilecek havacılık otoritelerimiz var ve bilgi ancak onlardan gelebilir" dedi. 

Kazakistan, Aktau kenti yakınlarında düşen uçağa ilişkin kronolojiyi paylaştı.

Kazanın nedenine ilişkin Rus uzmanlara güvensizliğini ifade eden Bakü yönetimi ise soruşturmayı Türkiye'den yetkililerin yürütmesini istedi. Uçağın düştüğü bölgede incelemeler sürerken 2 adet karakutuya da ulaşıldığı açıklandı. Uçağın kuyruk kısmının 250 metre ilerisinde bulunan gövde kısmının tamamen yanmış olması dikkat çekti. 

Azerbaycan Hava Yolları (AZAL) soruşturma tamamlanana kadar Rusya'nın Mineralnıye Vodı, Soçi, Volgograd, Ufa, Samara, Grozni ve Mahaçkale kentlerine uçuşların durdurulduğunu açıkladı. Moskova, St. Petersburg, Yekaterinburg, Astrahan, Kazan ve Novosibirsk istikametindeki uçuşlar ise uçuş güvenliği kuralları göz önünde bulundurularak sürdürülecek.

Bakü yönetimi Çeçenistan'ın tazminat ödeme teklifini de kabul etmedi.