Kabil Havalimanı'nda neden Türkiye olmalı?

Afganistan'ın başkenti Kabil’deki Hamid Karzai Havalimanı'nda denetim Taliban'da. Havalimanı tamamen gerekli uçuş denetiminden yoksun ve savunmasız halde. Terminal binası ile pistler de üç hafta süren yoğun tahliye sürecinde büyük zarar görmüş durumda. Taliban kontrolü sağlamış olsa da havalimanını işletebilecek ve gerekli donanımı kurabilecek yeterlilikte personeli bulunmuyor. 

TÜRKİYE DEVREDE, DÜNYA TAKİPTE

Kabil Havalimanı'nın yeniden  yeniden kullanıma girebilmesi için gerekli teknik bilgiye sahip personel desteği gerekiyor. Türkiye devrede, lojistik ve teknik destek konusunda görüşmeler sürüyor. 

Dünya da gelişmeleri yakından takip ediyor. Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki son açıklamasında ''Önemli ortaklar olan Türkler ve Katarlılarla birlikte çalıştığımız konu, havalimanının sivil tarafının yeniden operasyonel hale gelmesidir.'' ifadesini kullandı.  ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Almanya Başbakanı Angela Merkel, Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian da havalimanındaki durumla ilgili yaptıkları açıklamalarda Katar ve Türkiye vurgusunda bulundu.  

TALİBAN TÜRKİYE VE KATAR'I İŞARET EDİYOR

Taliban'dan gelen açıklamalar da Ankara ve Doha ile görüşmelerin devam ettiği yönünde. Taliban'ın Türkiye'den alınacak destek ile ilgili görüşü ''Türk güçlerinin varlığından rahatsız değiliz, bilakis memnuniyetle karşılıyoruz.'' yönünde.  Teknik destek sürecinde güvenlik sorunu olmayacağı konusunda güvence verdiklerini ifade ediyorlar. 

KABİL HAVALİMANI TALİBAN İÇİN NEDEN KRİTİK?

Dağlık bir bölgede yer alan Kabil'de deniz ulaşımı yok. Karayollarında ciddi bir güvenlik sıkıntısı mevcut. Yani Kabil Havalimanı ülkenin dış dünyayla bağını kuran neredeyse tek nokta. 20 yıllık işgalin ardından yeni başlayan süreçte yaraların sarılması ve normale dönüş için havalimanının normalleşemesi kritik.  Kabil Havaalanı, lojistik araç ve gereç sevkıyatı için hayati bir stratejik önemde. Diplomatik temsilcilikler ve insani yardımlar için de havalimanının işler duruma gelmesi önemli. 

TÜRKİYE VE KATAR'IN DESTEĞİ NE SAĞLAYACAK?

Türkiye'nin olası bir anlaşmada talebi Afganistan'daki Türk varlığının askeri ve istihbarat alanında  güvence altına alınması yönünde olacak. Türkiye'nin ve başka aktörlerin desteği bir anlamda Afganistan'daki yeni sürecin de garantörü haline gelecek. Bunun en önemli kanıtı Türkiye'nin Katar ve Libya örneği. Türkiye'nin çeşitli şekillerde destek olduğu bu iki ülkede merkezi yönetim istikrarı sağlandı. Ancak sağlam bölgesel ittifaklardan yoksun kriz noktalarında istikrar bir türlü sağlanamadı.Türkiye  Afganistan'da da tarafların güvendiği bir arabulucu ve istikrar sağlayıcı aktör olacak.

TÜRKİYE İÇİN DE ÖNEMLİ

Afganistan’ın başkenti Kabil’de şimdilik yalnızca Rusya, İran, Pakistan ve Çin’in büyükelçilikleri açık. Bu ülkeler, yeni dönemde kurulacak siyasi ve ekonomik ilişkilerde de öncü ülkeler olacak. Süreçte en çok adı geçen Türkiye de olası havalimanı desteğiyle  Afganistan'ın yeni döneminde etkili ülkelerden biri haline gelecek. Hem yeniden inşa faaliyetleri hem de yatırımlar için Türkiye'nin varlığı önemli. 

'KUŞAK VE YOL'DA YENİ DÖNEM

Çin'in "modern ipek yolu" ifadesiyle  tanımladığı 10 trilyon dolarlık potansiyele sahip Kuşak ve Yol Projesi, ABD'nin Afganistan’dan ayrılmasıyla yeni bir eşikte. ABD'nin bölgeden ayrılmasıyla engeller de kalkmış oldu. Coğrafi olarak projedeki ulaşım ağlarının tam ortasında yer alan Afganistan'daki yeni durum, dev projenin hayata geçirilmesi için daha uygun bir hale geldi.  Avrasya’nın kuzey-güney ve doğu-batı ana transit ulaşım ve ticaret yollarının gelişmesi, projenin bileşenlerinden biri olan Türkiye için de önemli. Orta Asya denkleminde daha etkin bir şekilde var olmak Türkiye'nin elini güçlendirecek. 

STRATEJİK ÇAKIŞMA NOKTALARINDA POZİSYONLARI ETKİLEYECEK

Türkiye'nin Afganistan'da etkin olmasının bir diğer kritik boyutu, caydırıcılık unsuru. Yani bir noktada farklı aktörlerde belli alanlarda yaşanan anlaşmazlıklar, başka bir bölgede kurulacak bir sivil yada askeri 'karakol'larla yeni bir alana çekilebilir. İki büyük güç ABD ve Rusya arasında yıllardır süren diplomatik köşe kapmacada bu sivil 'karakol' siyasetinin etkisi büyük. Farklı çakışma noktaları, aktörlerin alacağı bir dış politik pozisyonu iki kez düşünmelerine neden oluyor. Bu nedenle bir uluslarası krizde atılacak adım, bir diğer noktadaki çakışma alanı düşünülerek hayata geçiriliyor. 

Afganistan, Türkiye, Çin, Rusya ve İran gibi bölgenin büyük aktörleri için tam da böyle önemli bir stratejik çakışma noktası.  Afganistan'da Türk varlığı işte bu nedenle, Rusya ve İran'a karşı daha etkili bir manevra geliştirebilmek için kritik. Bu etkinlik aktörlerin pozisyonları nedeniyle çıkmaza giren Suriye'deki durum üzerinde bile farklı durumlar oluşmasına neden olabilir.