1950-1961 arasında ne oldu? İşte Demokrat Parti kronolojisi...

Milli iradenin sırtına saplanan hançer: 27 Mayıs 1960 darbesi

'Gizli oy açık sayım' yönteminin uygulandığı ilk seçimde Demokrat Parti, CHP yönetimini devirerek Türkiye'de serbest seçimler sonucu iktidara gelen ilk hükümet oldu. Adnan Menderes hükümetleri, 27 Mayıs 1960'ta batı destekli bir darbeyle akamete uğratılana dek çok önemli icraatlara imza attı. 

Darbenin ardından Kasım 1961'de İsmet İnönü başbakanlığındaki CHP yönetiminin iktidarı yeniden devralmasıyla son bulan 11,5 yıllık dönemde bazı önemli icraat ve olaylar şöyle gerçekleşti:

O DÖNEMİN KRONOLOJİSİ

• 14 Mayıs 1950: 'Gizli oy açık sayım' yönteminin ilk defa uygulandığı seçimlerde millet, Demokrat Parti'yi iktidara getirdi. Milletvekili dağılımı şöyle gerçekleşti: DP: 396, CHP: 68, MP: 1, Bağımsız: 7
• 22 Mayıs 1950: Celal Bayar, 387 oyla Cumhurbaşkanı seçildi. Bayar, kabineyi kurma görevini Adnan Menderes'e verdi.
• 2 Haziran 1950: Adnan Menderes'in kabinesi güvenoyu aldı.
• 16 Haziran 1950: 'Tanrı uludur!' şeklinde Türkçe okunan ezan yeniden orijinal haliyle, Arapça olarak okunmaya başlandı.

• 25 Temmuz 1951: Atatürk büstlerine yönelik provokatif saldırıların artması üzerine "Atatürk'ü Koruma Kanunu" olarak bilinen yasa Meclis'te kabul edildi.
• 18 Şubat 1952: Türkiye, NATO'ya resmen katıldı.
• 16 Haziran 1952: Yurda girişleri yasak olan Osmanlı Hanedanı üyelerinin bazı şartlarla Türkiye'ye dönüşlerinin önü açıldı.
• 10 Kasım 1953: Atatürk'ün naaşı Etnografya Müzesi'nden Anıtkabir'e taşındı.

• 2 Mayıs 1954: Genel Seçimler yapıldı. DP: 404, CHP: 30, CMP: 5, Bağımsız: 7 milletvekili kazandı.
• 17 Mayıs 1954: Adnan Menderes kabinesi güvenoyu aldı.
• 23 Ağustos 1955: Kıbrıs'ta garantör ülke konumunda bulunan İngiltere'ye, meydana gelen olaylar üzerine ilk nota verildi.
• 29 Ağustos 1955: Kıbrıs Konferansı Londra'da toplandı.
• 4 Eylül 1955: Londra'da bulunan Türk vatandaşları, Kıbrıs için miting yaptı.
• 6 Eylül 1955 : '6/7 Eylül' olayları. 'Selanik'te Atatürk'ün evine bomba atıldığı haberi' İstanbul, İzmir ve Ankara'da şiddetli protestolarla kınanmaya başlandı. Protesto gösterileri kısa zaman içinde, gayrimüslimlerin işyeri ve evlerine karşı tahrip ve yağmacılığa dönüştü. Olayların önünün alınamaması üzerine, bu üç şehirde de sıkıyönetim ilan edildi. Selanik'te böyle bir saldırının olmadığı açıklanmasına rağmen, yağmacıları durdurmak mümkün olmadı.

• 7 Eylül 1955: Gayrimüslimlere karşı başlayan tepkiler, diğer şehirlere de sıçradı, olaylar çok güç yatıştırılabildi. TBMM olağanüstü toplandı.
• 9 Eylül 1955: İstanbul'da üç, Ankara ve İzmir'de birer askeri mahkeme kuruldu.
• 10 Eylül 1955: İçişleri Bakanı Namık Gedik istifa etti.
• 12 Eylül 1955: TBMM sıkıyönetimi 6 ay uzattı.
• 7 Eylül 1957: DP kurucularından Prof. Fuat Köprülü partisinden istifa etti.
• 27 Ekim 1957: Genel Seçimler yapıldı. DP: 419, CHP: 173, CMP: 4, HP: 2, Bağımsız: 2 milletvekili kazandı.
• 4 Aralık 1957: Menderes kabinesi 133'e karşı 403 oyla güvenoyu aldı.
• 16 Ocak 1958: İstanbul'da 9 Subay tutuklandı. '9 Subay Olayı' olarak adlandırılır.

• 25 Kasım 1958: 9 subaydan 8'i beraat etti.
• 17 Şubat 1959: Başbakan Menderes'i Londra'ya götüren uçak, Gatwick Kasabası yakınlarında düştü. 14 kişinin öldüğü kazada Başbakan Adnan Menderes kurtuldu. Olayın Türkiye'de duyulması üzerine, bir süredir iktidar ile muhalefet arasında süren gerginlik bir anda yerini ılımlı bir ortama bıraktı. Ancak bu bahar havası fazla uzun sürmedi.
• 1 Mayıs 1959: Uşak'ta İsmet İnönü'nün başına taş atıldı. 12 kişi tutuklandı.
• 26 Şubat 1960: Hükümet, CHP Lideri İsmet İnönü'nün diğer birkaç milletvekili ile birlikte dokunulmazlığının kaldırılmasını istedi.
• 2 Nisan 1960: İnönü'nün Kayseri gezisinde olaylar çıktı.

İNÖNÜ: SİZİ BEN BİLE KURTARAMAM

• 18 Nisan 1960: DP Bursa Milletvekili Mazlum Kayalar ve Denizli Milletvekili Baha Akşit'in, 'CHP'nin yıkıcı, gayri meşru ve kanun dışı faaliyetlerinin memleket sathında cereyan tarzı ve bunların mahiyetlerinin nelerden ibaret olduğunu tahrik, tespit ve memleketin her tarafında yaygın bir halde görülen kanun dışı siyasi faaliyetlerin muhtelif sebeplerine intikal etmek, matbuat meseleleriyle adli ve idari mevzuatın ne suretle tatbik edilmekte olduğunu tetkik eylemek üzere Meclis tahkikatı açılmasını isteyen önergeleri' kabul edildi. Önergenin görüşülmesi esnasında Meclis'te sert tartışmalar yaşandı. İnönü, "Bu yolda devam ederseniz, ben de sizi kurtaramam..." ifadesini kullandı.

• 27 Nisan 1960:  Tahkikat Encümeni Salahiyet Kanunu, uzun ve çetin tartışmalardan sonra kabul edildi.
• 28 Nisan 1960:  İstanbul ve Ankara'da meydana gelen olaylar üzerine iki şehirde de sıkıyönetim ilan edildi.
• 1 Mayıs 1960:  İstanbul'da bir günlük, gündüz sokağa çıkma yasağı kondu.
• 21 Mayıs 1960:  Harp Okulu öğrencileri Ankara'da, Demokrat Parti aleyhinde sessiz bir yürüyüş yaptı.
• 27 Mayıs 1960: Ordu içindeki cunta, darbe yaptı. "Türk Silahlı Kuvvetleri'nin idareyi ele aldığı" açıklaması sabahın erken saatlerinde radyolardan yayınlandı.

O UĞURSUZ DARBEDEN SONRA...

• 29 Mayıs 1960: İçişleri eski Bakanı Namık Gedik, Kara Harp Okulu'nda tutukluyken intihar etti. Gözaltına alınan 150 kişi uçakla Ankara'dan Yassıada'ya götürüldü.
• 30 Mayıs 1960: Cemal Gürsel, 24. Cumhuriyet Hükümeti'ni kurdu.
• 3 Haziran 1960: Orgeneral Ragıp Gümüşpala Genelkurmay Başkanlığı'na, Orgeneral Cevdet Sunay da Kara Kuvvetleri Komutanlığı'na atandı.
• 12 Haziran 1960: Milli Birlik Komitesi geçici anayasayı kabul etti.
• 11 Temmuz 1960: İdam cezasındaki yaş sınırı kaldırıldı.
• 12 Temmuz 1960: Celal Bayar vatana ihanet suçlamasıyla Yüce Divan'a sevk edildi.
• 3 Ağustos 1960: Sonraları "Eminsular" olarak adlandırılacak olan, aralarında Genelkurmay Başkanı Orgeneral Ragıp Gümüşpala'nın da bulunduğu 235 general ve amiral emekliye sevk edildi. Genelkurmay Başkanlığı'na Orgeneral Cevdet Sunay atandı. 21 Ağustos'ta 3 bin 400 subay daha emekli edildi. 23 Ağustos'ta ise 400 polis emekli edilirken 600'ünün yeri değiştirildi.

• 25 Ağustos 1960: Milli Birlik Komitesi 10 bakanı görevden aldı.
• 1 Eylül 1960: Mahkeme kararı ile DP'nin mallarına el konuldu.
• 25 Eylül 1960: Celal Bayar bel kemeri ile intihara teşebbüs etti.
• 29 Eylül 1960: DP mahkemece kapatıldı.
• 5 Ekim 1960: İstanbul'da sıkıyönetim 1 Mart 1961'e kadar uzatıldı.
• 14 Ekim 1960: Yassıada'da Yüksek Adalet Divanı yargılamalara başladı
• 27 Ekim 1960: Üniversitelerdeki 147 öğretim üyesi MBK tarafından görevden alındı.
• 13 Kasım 1960: MBK'nın 14 üyesi komiteden atılarak yurtdışına gönderildi. Alparslan Türkeş, büyükelçilik müşaviri olarak Hindistan'ın başkenti Yeni Delhi'ye gönderildi.
• 12 Ocak 1961: Siyasi partilere yeniden faaliyete geçmeleri için izin verildi.

• 11 Şubat 1961: Adalet Partisi Ragıp Gümüşpala başkanlığında kuruldu.
• 17 Şubat 1961: Eski Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı, eski İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı Lütfi Kırdar, Yassıada'da 73 yaşında öldü.
• 27 Mayıs 1961: Hazırlanan yeni Anayasa, "Kurucu Meclis'te" benimsendi.
• 31 Mayıs 1961: Anayasa tasarısı, halkoyuna sunulmak üzere Resmi Gazete'de ilan edildi.
• 1 Haziran 1961: Hava Kuvvetleri Komutanı Korgeneral İrfan Tansel görevinden alındı. 6 Haziran'da Ordu içindeki Silahlı Kuvvetler Birliği, Cemal Gürsel'e muhtıra vererek, Tansel'in göreve iadesini istedi. 8 Haziran'da Korgeneral Tansel, görevine iade edildi.
• 9 Temmuz 1961: Halkoyuna sunulan Anayasa, tartışmalı bir süreç sonunda yüzde 61.5 'evet' oyuyla kabul edildi.
• 15 Eylül 1961: Yassıada Mahkemesi, kapatılan DP'nin 15 üyesi hakkında ölüm, 32 üyesi hakkında müebbet hapis cezası verildiğini açıkladı.

MENDERES, ZORLU VE POLATKAN KATLEDİLDİ

• 16 Eylül 1961: Fatin Rüştü Zorlu ile Hasan Polatkan idam edildi.
• 17 Eylül 1961: Adnan Menderes idam edildi. Milli Birlik Komitesi, 65 yaşını aşan Celal Bayar ile idam kararları çoğunlukla alınan öteki hükümlülerin cezalarını müebbete çevirdi.
• 15 Ekim 1961: Genel seçimler yapıldı. CHP 173, AP 158, CKMP 65, YTP 54 milletvekili çıkardı. AP 71, CHP 36, YTP 27 ve CKMP 16 senatörlük kazandı.
• 26 Ekim 1961: Cemal Gürsel, TBMM'de 607 oyun 434'ünü alarak Türkiye'nin 4. Cumhurbaşkanı oldu.
• 10 Kasım 1961: Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, İsmet İnönü'den hükümeti kurmasını istedi. 15 Kasım'da CHP ve AP arasında kurulacak koalisyon hükümetinin protokolü imzalandı.
• 20 Kasım 1961: İsmet İnönü'nün başbakanlığında cumhuriyet tarihinin ilk koalisyon hükümeti kuruldu. CHP-AP koalisyon hükümeti, Türkiye Cumhuriyeti'nin 26. hükümeti oldu.